Το φθινόπωρο, εποχή μετάβασης από τη θερινή ξηρασία στον χειμερινό υδρολογικό κύκλο, χαρακτηρίζεται από βροχές που παίζουν καθοριστικό ρόλο τόσο στη γεωργία όσο και στην ανανέωση των υδάτινων αποθεμάτων. Οι ποτιστικές βροχές, οι βροχές δηλαδή που κατανέμονται ομαλά σε βάθος χρόνου χωρίς να εκδηλώνονται σε έντονα πλημμυρικά επεισόδια, είναι ίσως το πολυτιμότερο δώρο της φύσης αυτή την περίοδο. Στη χώρα μας, στις δύο τελευταίες μεταβολές του καιρού μπορεί να εκδόθηκαν δελτία επιδείνωσης και προειδοποιήσεις για επικίνδυνα φαινόμενα, ωστόσο οι βροχές που σημειώθηκαν ήταν κατά κανόνα ποτιστικές. Έπεσαν σε μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς εξάρσεις μεγάλης έντασης, δίνοντας την ευκαιρία στο έδαφος να απορροφήσει το νερό και να τροφοδοτηθούν οι καλλιέργειες και οι υπόγειοι υδροφορείς.
Η αντίθεση με το πλημμυρικό επεισόδιο στη Βουλγαρία
Εντελώς διαφορετική εικόνα παρουσίασε η γειτονική Βουλγαρία. Στην παράκτια περιοχή της Ελενίτε, στην επαρχία Μπουργκάς, την Παρασκευή 3 Οκτωβρίου 2025 σημειώθηκε έντονη βροχόπτωση με ύψη 200–250 mm σε λίγες ώρες, ενώ σε κοντινές θέσεις όπως το Izgrev καταγράφηκαν έως και 410 mm.
H γεωμορφολογία της περιοχής — απότομες πλαγιές και στενές ρεματιές που καταλήγουν σε εκτεταμένη τουριστική δόμηση — λειτούργησε ως καταλύτης για την εκδήλωση μιας αιφνίδιας πλημμύρας τύπου flash flood. Ο απολογισμός υπήρξε βαρύς: τρεις νεκροί (ένας πολίτης και δύο διασώστες), εκτεταμένες ζημιές σε τουριστικές εγκαταστάσεις και οικίες, καταστροφές στο οδικό δίκτυο και εκατοντάδες διασώσεις. Το συγκεκριμένο επεισόδιο δείχνει ότι δεν αρκεί μόνο η ένταση της βροχής για να προκαλέσει μια καταστροφή. Οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις σε λεκάνες απορροής και παράκτιες περιοχές με έντονη τουριστική ανάπτυξη, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη η τρωτότητα και οι φυσικοί κίνδυνοι, μεγιστοποιούν τις συνέπειες. Αντίστοιχες περιπτώσεις έχουν εδώ και χρόνια επισημανθεί από γεωλόγους και πολεοδόμους σε διάφορα σημεία της Μαύρης Θάλασσας.
Οι ποτιστικές βροχές ως «ευλογία»
Σε αντίθεση με τα παραπάνω, οι ποτιστικές φθινοπωρινές βροχές αποτελούν ζωτικό μηχανισμό καθώς ενυδατώνουν τα εδάφη μετά από ένα ξηρό καλοκαίρι, προετοιμάζοντάς τα για τις χειμερινές καλλιέργειες, επανατροφοδοτούν τους υδροφορείς, συμβάλλοντας στην ισορροπία των υδάτινων πόρων, μειώνουν τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών, καθώς ενισχύουν τη βλάστηση και τη διαθεσιμότητα υγρασίας στη βιομάζα και τέλος συμβάλλουν στην οικολογική ισορροπία, ανανεώνοντας λίμνες, ποτάμια και υγροτόπους. Η σημασία τους γίνεται ακόμη μεγαλύτερη σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου οι υδατικοί πόροι παρουσιάζουν μεγάλες εποχικές διακυμάνσεις όπου το καλοκαίρι είναι εξαιρετικά ξηρό.
Η επόμενη μεταβολή και οι προοπτικές
Στη χώρα μας, ένα νέο χαμηλό από την Αδριατική αναμένεται να δώσει βροχές σε πολλές περιοχές, το τριήμερο Δευτέρας- Τετάρτης χωρίς —σύμφωνα με τα τρέχοντα δεδομένα— να αναμένονται πολύ μεγάλα ύψη βροχής, με εξαίρεση τα Δωδεκάνησα όπου τα φαινόμενα ίσως είναι πιο έντονα. Αντίθετα, στη Βουλγαρία , αλλά και στα νότια της Ρουμανίας προβλέπεται σημαντική βροχόπτωση από τη Δευτέρα έως και την ερχόμενη Τετάρτη .
Η εξέλιξη αυτή δείχνει ότι η κατανόηση των υδρομετεωρολογικών κινδύνων απαιτεί όχι μόνο παρακολούθηση των προγνώσεων, αλλά και ενσωμάτωση γνώσης γύρω από τη γεωμορφολογία, τη χωροταξία και τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Στο παρακάτω βίντεο παρατηρούμε ότι εκτός από την μεταβολή Δευτέρας-Τετάρτης, περιμένουμε και άλλο υετοφόρο σύστημα προς το τέλος της ερχόμενης εβδομάδος, το οποίο είναι πολύ νωρίς να το αξιολογήσουμε
Εκείνο πάντως που μπορούμε να πούμε καταλήγοντας, είναι οτι οι φθινοπωρινές βροχές, όταν είναι ποτιστικές, έχουν τεράστια αξία για τη γεωργία, την οικολογία και την ασφάλεια των κοινωνιών , όπου η ίδια ποσότητα νερού μπορεί να αποτελέσει ευλογία ή καταστροφή, ανάλογα με τον τρόπο που πέφτει και τις παρεμβάσεις του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον. Η περίπτωση της Βουλγαρίας υπενθυμίζει με δραματικό τρόπο ότι τα ακραία φαινόμενα δεν είναι πάντα θέμα «καιρού»· είναι συχνά αποτέλεσμα του πώς εμείς διαχειριζόμαστε τον χώρο μας. Αντίθετα, η ελληνική εμπειρία των τελευταίων ημερών δείχνει ότι οι ήπιες, παρατεταμένες βροχές μπορούν να είναι το καλύτερο δώρο του φθινοπώρου, όταν συνοδεύονται από σωστή αξιοποίηση και πρόληψη.
Θεόδωρος Ν. Κολυδάς
Διευθυντής Τομέα Υδρομετεωρολογίας και Φυσικών Καταστροφών εργαστηρίου Assist Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης – Mετεωρολόγος Star Channel – Πρώην Διευθυντής Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου ΕΜΥ – Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Έδρας UNESCO Con-E-Ect
