Η αμπελουργία αποτελεί έναν από τους αρχαιότερους και πιο στενά συνδεδεμένους με τον ελληνικό πολιτισμό κλάδους της γεωργίας. Από τη Νεολιθική εποχή και κυρίως κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο, η καλλιέργεια του αμπελιού και η παραγωγή οίνου αποτελούσαν όχι μόνο διατροφικό αλλά και πολιτισμικό αγαθό, με ισχυρή παρουσία στην οικονομία, τη θρησκεία και την κοινωνική ζωή. Στην αρχαιότητα, οι αμπελουργικές πρακτικές και οι κλιματικές συνθήκες συχνά καθόριζαν την τύχη των καλλιεργειών.

Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό με τον Δημήτριο στην Αθήνα, που αναφέραμε πριν λίγες ημέρες όταν –σύμφωνα με τις πηγές– τον Απρίλιο ο χιονιάς έκαψε τα αμπέλια προκαλώντας έντονες αντιδράσεις, καθώς η περίοδος αυτή θεωρείτο κρίσιμη για την ανάπτυξη του καρπού. Το περιστατικό αυτό αποκαλύπτει πόσο ευάλωτη ήταν η αμπελουργία σε παρεμβάσεις και φυσικές ή ανθρώπινες καταστροφές.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η αμπελουργία δεν ήταν σταθερά συνδεδεμένη μόνο με τις κλασικές μεσογειακές περιοχές. Κατά τον 10ο αιώνα μ. Χ., στη διάρκεια της λεγόμενης Μεσαιωνικής Θερμής Περιόδου (Medieval Warm Period, ~950–1250 μ. Χ.), υπάρχουν σαφείς ιστορικές αναφορές για την καλλιέργεια αμπελιών στην Αγγλία. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες της εποχής – σε συνδυασμό με ήπια καλοκαίρια και μεγαλύτερη διάρκεια καλλιεργητικής περιόδου – επέτρεψαν την παραγωγή κρασιού πολύ βορειότερα από το σημερινό όριο. Το παράδειγμα αυτό δείχνει τη στενή σύνδεση μεταξύ κλίματος και αμπελουργίας και υπογραμμίζει πώς οι θερμοκρασιακές μεταβολές καθορίζουν τον γεωγραφικό χώρο της καλλιέργειας.

Σήμερα, η επιστήμη διαθέτει σύγχρονα εργαλεία για να μελετήσει την ιστορία και την προσαρμογή της αμπέλου: Η Αρχαιοβοτανική και ισοτοπική ανάλυση αποκαλύπτουν την παρουσία και τις καλλιεργητικές πρακτικές της αμπέλου στην αρχαιότητα. Τα Παλαιοκλιματολογικά δεδομένα (σταλαγμίτες, γύρη, ιζήματα) μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε τις παλαιότερες μεταβολές του κλίματος. Τα Σύγχρονα μετεωρολογικά δεδομένα (ERA5, σταθμοί Meteo) επιτρέπουν να παρακολουθήσουμε με ακρίβεια τις μεταβολές θερμοκρασίας και υετού, που επηρεάζουν άμεσα τόσο την ποιότητα του σταφυλιού όσο και τη χρονική εξέλιξη των φαινολογικών σταδίων.

Η εργασία που ακολουθεί επικεντρώνεται στην καθαρά μετεωρολογική διάσταση, εξετάζοντας τα δεδομένα ERA5 (1940–2023) και τις καταγραφές του σταθμού Meteo στη Νεμέα (2008–2023), ώστε να αναλυθούν οι σύγχρονες τάσεις και η διακύμανση των κλιματικών παραμέτρων που καθορίζουν την αμπελουργία.

ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑ

Μελετάμε τη θερμοκρασία και τον υετό στη Νεμέα με δύο συμπληρωματικές πηγές: Σταθμός Meteo (παρατηρήσεις σημείου) – οι πραγματικές μετρήσεις στο μικροκλίμα της περιοχής (2008–σήμερα). ERA5 (Copernicus Reanalysis) – μακροχρόνια, ομοιογενής βάση δεδομένων (1940–σήμερα) σε πλέγμα ~25 km, που συνδυάζει δορυφορικές/επίγειες παρατηρήσεις με αριθμητικό μοντέλο (αφομοίωση δεδομένων).

Τι είναι το ERA5 : Η επαναανάλυση (reanalysis) παίρνει όλες τις διαθέσιμες παρατηρήσεις κάθε στιγμής (σταθμοί, δορυφόροι, ραδιοβολίδες κ.ά.) και τις «δένει» με ένα φυσικό μοντέλο της ατμόσφαιρας. Παράγει έτσι μια συνεπή χρονοσειρά και για σημεία όπου δεν υπάρχουν σταθμοί.

Υπέρ & Κατά του ERA5: Στα Υπέρ : Μακροχρόνια σειρά (από το 1940) για τάσεις & κλίμα. Καλύπτει περιοχές χωρίς σταθμούς. Ομοιογενή, συγκρίσιμα δεδομένα στο χώρο και στον χρόνο. Πολύ καλή συμφωνία στη θερμοκρασία με τις τοπικές μετρήσεις. Κατά/περιορισμοί :Ανάλυση ~25 km: δεν πιάνει λεπτά μικροκλίματα (π.χ. πλαγιές/κοιλάδες).  «Εξομαλύνει» ακραία τοπικά επεισόδια. Η αβεβαιότητα αυξάνει προς τα πιο παλιά έτη..

Μετεωρολογικοί Σταθμοί ( meteo) : Υπέρ :Τοπική ακρίβεια – αποτυπώνει το πραγματικό μικροκλίμα του αμπελώνα. Πιάνει ακραία (καύσωνες/παγετούς) και μεταβολές ώρα-ώρα/μέρα-μέρα. Ιδανικός για επιχειρησιακές αποφάσεις (άαρδευση, συγκομιδή). Κατά/περιορισμοί : Περιορισμένη χωρική κάλυψη (ένα σημείο ≠ όλη η περιοχή). Πιθανά κενά/ασυνέχειες ή αλλαγές οργάνων. Συνήθως μικρό χρονικό βάθος (10–20 έτη).

Γιατί έχει σημασία για την αμπελουργία η εξέταση και με τις 2 μεθόδους

Η άνοδος θερμοκρασίας επηρεάζει πρωΐμιση, ωρίμανση, σάκχαρα/οξύτητες και κίνδυνο καυσώνων, ενώ οι μεταβολές και η κατανομή υετού και οι ξηρές περίοδοι επηρεάζουν άρδευση και ποιότητα. Γι’ αυτό αξιοποιούμε και τα δύο datasets: ERA5 για στρατηγική/σχεδιασμό, Meteo για τακτικές, καθημερινές αποφάσεις στο κτήμα.

1. ΜΕΛΕΤΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΥΕΤΟΥ

Ξεκινώντας από την παράμετρο του υετού, τα δεδομένα του ERA5 δείχνουν ξεκάθαρα τον μεσογειακό χαρακτήρα του κλίματος στη Νεμέα: Η υγρή περίοδος εκτείνεται από τον Νοέμβριο έως τον Μάρτιο, με μέσες τιμές που συχνά υπερβαίνουν τα 60–70 mm/μήνα. Αντίθετα, η ξηρή περίοδος καλύπτει το διάστημα Ιούνιος–Αύγουστος, όπου τα ύψη υετού είναι εξαιρετικά χαμηλά, πολλές φορές κάτω από 10 mm/μήνα.

Η ετήσια χρονοσειρά (1940–2023) αναδεικνύει τη μεγάλη μεταβλητότητα από έτος σε έτος: Υπάρχουν χρονιές με πάνω από 700–800 mm, αλλά και άλλες που μόλις ξεπερνούν τα 400 mm. Αυτή η απόκλιση δημιουργεί δυσκολίες στην αγροτική διαχείριση, ειδικά στην αμπελουργία, όπου οι ξηρές χρονιές συνδέονται με υδατικό στρες και ανάγκη άρδευσης. Πολλές φορές αποδίδεται στη κλιματική αλλαγή η συχνότερη εμφάνιση ξηρών περιόδων τα τελευταία χρόνια. Παρότι πράγματι υπάρχει γενικότερη θέρμανση του κλίματος, η μακροχρόνια τάση του υετού στη Νεμέα δεν είναι σαφής: Οι δεκαετίες του ’40 και του ’50 είχαν επίσης εξαιρετικά ξηρά έτη.Συνεπώς, η εικόνα που προκύπτει είναι περισσότερο μεταβλητότητα παρά καθαρή πτωτική τάση.

Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι ο υετός στη Νεμέα χαρακτηρίζεται από έντονες διακυμάνσεις σε ετήσια βάση, με σαφή εναλλαγή υγρής και ξηρής περιόδου, και ότι για την αγροτική παραγωγή (και ιδίως το αμπέλι) η προσαρμογή στη μεταβλητότητα είναι πιο σημαντική από το να αναζητήσουμε μια μονοσήμαντη τάση μείωσης.

Το γράφημα απεικονίζει τον ετήσιο υετό στη Νεμέα για την περίοδο 1940–2023 με βάση τα δεδομένα ERA5 reanalysis.

Η Γαλάζια καμπύλη δείχνει τις τιμές του ετήσιου υετού ανά έτος. Είναι σαφής η μεγάλη διακύμανση: σε ορισμένα έτη ο υετός ξεπερνά τα 750 mm, ενώ σε άλλα υποχωρεί κάτω από τα 450 mm. Η Πράσινη διακεκομμένη γραμμή αντιπροσωπεύει τον μακροχρόνιο μέσο όρο (~608 mm) και η Κόκκινη ευθεία γραμμή είναι η γραμμή τάσης, με κλίση +0.34 mm/έτος, δηλαδή περίπου +3.4 mm ανά δεκαετία. Αυτό στην πράξη είναι ουσιαστικά μηδενική τάση, αφού η μεταβολή είναι μικρότερη από το περιθώριο της φυσικής διακύμανσης.

📊 Στατιστικά Χαρακτηριστικά

• Μέσος ετήσιος υετός: ~608 mm Τυπική απόκλιση: ~117 mm ( δείκτης μεγάλης μεταβλητότητας) Τάση: +0.34 mm/έτος (~3.4 mm/δεκαετία) Στατιστική σημαντικότητα: p = 0.52 δηλαδή η τάση δεν είναι στατιστικά σημαντική

✅ Συμπεράσματα

Δεν υπάρχει σαφής μακροχρόνια αύξηση ή μείωση του υετού στη Νεμέα (1940–2023). Ο υετός χαρακτηρίζεται από ισχυρή μεταβλητότητα∙ αυτό σημαίνει ότι η περιοχή βιώνει εναλλαγές πολύ υγρών και πολύ ξηρών ετών χωρίς σταθερή κατεύθυνση. Διακρίνονται δεκαετίες με πιο υγρές συνθήκες (π.χ. 1960–1970) και δεκαετίες με πιο ξηρές συνθήκες (π.χ. 1950, 2000–2020).Αυτή η διακύμανση έχει άμεσες επιπτώσεις στην αγροτική παραγωγή: Στις ξηρές περιόδους αυξάνεται η ανάγκη άρδευσης και ο κίνδυνος υδατικού στρες. Στις υγρές περιόδους ενισχύεται ο κίνδυνος ασθενειών και ζημιών στα αμπέλια.

🔔 Περαιτέρω Σχόλια

Η συχνά διατυπωμένη άποψη ότι η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε περισσότερα ξηρά έτη δεν τεκμηριώνεται πλήρως από τη χρονοσειρά ERA5 στη Νεμέα. Αντίθετα, η εικόνα δείχνει απόλυτη κυριαρχία της μεταβλητότητας. Αυτό σημαίνει ότι το διαχειριστικό πρόβλημα για την αμπελουργία είναι η αβεβαιότητα: άλλοτε εξαιρετικά ξηρές περίοδοι που δοκιμάζουν την αντοχή των αμπελιών, άλλοτε υγρές περίοδοι με αυξημένους κινδύνους.Επομένως, η προσαρμογή δεν πρέπει να στηρίζεται μόνο στην ιδέα μόνιμης ξηρασίας, αλλά στην αντιμετώπιση ακραίων εναλλαγών. Θα δούμε παρακάτω ότι τα πράγματα είναι διαφορετικά στη θερμοκρασία .

Σύγκριση Ετήσιου Υετού ERA5 και Μετ. Σταθμού στη Νεμέα

Παρατηρήσεις από το γράφημα .  Η καμπύλη ERA5 (μπλε) δείχνει τη μακροχρόνια μεταβλητότητα του υετού από το 1940. Οι μετρήσεις του Meteo (κόκκινο) για το 2008–2023 ταιριάζουν αρκετά καλά με τις τιμές του ERA5 για την ίδια περίοδο, αλλά το Meteο καταγράφει πιο έντονα τις ακραίες χρονιές (π.χ. >700 mm ή κοντά στα 460 mm). Το ERA5 «εξομαλύνει» λίγο τα άκρα, όπως είναι αναμενόμενο σε πλέγμα 25 km.

📌 Στατιστικά Μετ. Σταθμού (2008–2023)   Μέσος όρος: 583 mm (ελαφρώς χαμηλότερος από τον ERA5: 608 mm) Τυπική απόκλιση: ~80 mm (υψηλή διακύμανση) Ελάχιστο: 460 mm Μέγιστο: 720 mm

✅ Συμπεράσματα : Τα δεδομένα Meteo συμφωνούν ικανοποιητικά με το ERA5, επιβεβαιώνοντας την αξιοπιστία της reanalysis. Ο σταθμός όμως αποτυπώνει καλύτερα τις τοπικές ιδιαιτερότητες (π.χ. ξηρότερα έτη, καταιγίδες μεγάλης έντασης).

Η περίοδος 2008–2023 δεν παρουσιάζει σαφή τάση μείωσης ή αύξησης∙ κυριαρχεί η μεταβλητότητα.Ο συνδυασμός ERA5 + Meteo είναι απαραίτητος. Το ERA5 για την ιστορική προοπτική, το Μeteo για την ακρίβεια του  μικροκλίματος.

ΞΗΡΕΣ ΚΑΙ ΥΓΡΕΣ ΧΡΟΝΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ERA5

• Οι ξηρές χρονιές (420–450 mm) δεν συγκεντρώνονται όλες σε μια συγκεκριμένη περίοδο, αλλά εμφανίζονται διασκορπισμένες μέσα στον 20ό και 21ο αιώνα. Αυτό δείχνει ότι τα φαινόμενα έντονων ελλείψεων βροχών δεν είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό των τελευταίων δεκαετιών.  Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι ξηρές χρονιές επανεμφανίζονται σε κύματα (τέλη ’40s–’50s, τέλη ’80s–’90s, αρχές 2000s), γεγονός που ενισχύει την εικόνα μιας κυκλικής μεταβλητότητας.
• Οι υγρές χρονιές (άνω των 770 mm) καταγράφονται πιο συχνά στη δεκαετία του 1960–1970 και ξανά στα μέσα–τέλη 1990s. Αυτό δείχνει ότι η περιοχή μπορεί να βιώσει περιόδους με ιδιαίτερα αυξημένο υετό, που ξεπερνούν κατά πολύ τον μέσο όρο (608 mm).
• Η συνύπαρξη τόσο ξηρών όσο και εξαιρετικά υγρών ετών μέσα σε σχετικά μικρά χρονικά διαστήματα (π.χ. στα ’90s) υπογραμμίζει την αστάθεια του μεσογειακού κλίματος και την πρόκληση για την αμπελουργία της Νεμέας. Συμπερασματικά, το κλίμα της περιοχής δεν παρουσιάζει μια σταθερή τάση μείωσης ή αύξησης, αλλά χαρακτηρίζεται από μεγάλη διαχρονική μεταβλητότητα. Αυτό σημαίνει ότι η διαχείριση νερού και η ανθεκτικότητα των καλλιεργειών πρέπει να βασίζονται σε σενάρια με εναλλαγές ακραίων ξηρών και υγρών ετών.

• ΤΙ ΜΑΣ ΔΙΝΟΥΝ ΟΙ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΥΕΤΟΥ ΤΟΥ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ 

Η εικόνα παρουσιάζει τα στοιχεία του μετεωρολογικού σταθμού Meteo στη Νεμέα, που λειτουργεί από το 2008. Βασικά σημεία : Μέσος ετήσιος υετός: ~565 mm/έτος. Τυπική απόκλιση: ~142 mm → μεγάλη διακύμανση, από πολύ ξηρά έτη (~250 mm) έως πολύ υγρά (~800 mm).Τάση: +2.5 mm/έτος → ουσιαστικά μηδενική, χωρίς στατιστική σημαντικότητα (p = 0.76). Ξηρά έτη: 2008, 2011, 2012. Υγρά έτη: 2009, 2015, 2021.

• Συμπέρασμα: Ο υετός στη Νεμέα την περίοδο 2008–2024 χαρακτηρίζεται από έντονες διακυμάνσεις, αλλά δεν εμφανίζει σαφή τάση αύξησης ή μείωσης.

  📊 Σύγκριση με ERA5 (1940–2023) : Τα δεδομένα ERA5 δίνουν μέσο όρο ~608 mm και ίδια μεγάλη τυπική απόκλιση (~117 mm). Η χρονοσειρά του Meteo (2008–2024) ταιριάζει πολύ καλά με το ERA5: η ετήσια μεταβλητότητα είναι σχεδόν ίδια, ενώ και οι ακραίες χρονιές συμβαδίζουν. Αυτό επιβεβαιώνει ότι το ERA5 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μακροχρόνια ανάλυση τάσεων, ενώ ο σταθμός παρέχει την τοπική ακρίβεια και την καλύτερη αποτύπωση των ακραίων επεισοδίων.
  🌱 Γιατί μας ενδιαφέρει ο υετός Απρ–Οκτ; : Η περίοδος Απρίλιος–Οκτώβριος είναι η κρίσιμη καλλιεργητική περίοδος για το αμπέλι: Εδώ καθορίζεται η ανάπτυξη των βλαστών, η άνθηση, το γέμισμα των ραγών και η ωρίμανση. Το συνολικό ύψος βροχής Απρ–Οκτ συνδέεται άμεσα με τη διαθεσιμότητα νερού και, κατ’ επέκταση, με την ποιότητα του σταφυλιού (π.χ. συγκέντρωση σακχάρων, ισορροπία οξύτητας). Υπερβολική βροχή αυτή την περίοδο οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνος ασθενειών (περονόσπορος, βοτρύτης). Έλλειψη βροχής οδηγεί στην ανάγκη για άρδευση και υπάρχει κίνδυνος υπερβολικού υδατικού στρες.

  🍇 Γιατί κοιτάμε τον Σεπτέμβριο ξεχωριστά; Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας της συγκομιδής. Ο υετός Σεπτεμβρίου επηρεάζει την τελική ποιότητα του σταφυλιού: Πολύ βροχερός Σεπτέμβριος οδηγεί σε «φούσκωμα» ραγών, μείωση σακχάρων, διάβρωση/πλημμύρες στα αμπέλια. Ξηρός Σεπτέμβριος οδηγεί σε συγκέντρωση σακχάρων, αλλά υπάρχει και ο κίνδυνος υπερβολικής αφυδάτωσης.Για την αμπελουργία της Νεμέας, η ισορροπία του Σεπτεμβρίου είναι κρίσιμη για την παραγωγή ποιοτικού Αγιωργίτικου.

  ✅ Τελικό μήνυμα: Η συμφωνία Meteo–ERA5 ενισχύει την αξιοπιστία της ανάλυσης. Ο ετήσιος υετός δεν δείχνει τάση, αλλά παρουσιάζει μεγάλη διακύμανση, με ιδιαίτερη σημασία στις βροχές της περιόδου Απρ–Οκτ και του Σεπτεμβρίου, που καθορίζουν την ποιότητα της αμπελουργικής παραγωγής στη Νεμέα.

ΕΞΕΤΑΣΗ ΥΕΤΟΥ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

Στατιστικά Χαρακτηριστικά : Μέσος όρος: ~197 mm Τυπική απόκλιση: ~84 mm που δείχνει πολύ μεγάλη διακύμανση από έτος σε έτος. Τάση: +6.1 mm/έτος που  δηλώνει μια ελαφρά αύξηση (~+100 mm στα 16 χρόνια). Στατιστική σημαντικότητα: p = 0.19 άρα η αύξηση δεν είναι στατιστικά σημαντική, κυρίως λόγω του μικρού δείγματος (16 έτη).

Ο υετός της καλλιεργητικής περιόδου εμφανίζει πολύ μεγάλες ετήσιες διακυμάνσεις Σε ορισμένα έτη (π.χ. 2010, 2018, 2023) ξεπερνά τα 300 mm,ενώ σε άλλα (π.χ. 2008, 2012) πέφτει κάτω από 100 mm.  Η περίοδος Απρ–Οκτ είναι κρίσιμη για την αμπελουργία γιατί: Καθορίζει τη διαθεσιμότητα νερού κατά την ανάπτυξη και την ωρίμανση. Η έλλειψη βροχής οδηγεί σε ανάγκη άρδευσης, κίνδυνο υδατικού στρες. Η υπερβολική βροχή οδηγεί σε κίνδυνο ασθενειών (περονόσπορος, βοτρύτης) και αρνητική επίδραση στην ποιότητα.

Συμπέρασμα : Ο υετός της καλλιεργητικής περιόδου στη Νεμέα παρουσιάζει ισχυρές εναλλαγές που επηρεάζουν άμεσα την αμπελουργία. Η παρατηρούμενη τάση δείχνει ελαφρά αύξηση, ωστόσο δεν μπορεί να θεωρηθεί στατιστικά ισχυρή. Στην πράξη, αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η μεγάλη ετήσια μεταβλητότητα, η οποία δημιουργεί διαφορετικές προκλήσεις σχεδόν κάθε χρονιά.

Το διάγραμμα δείχνει τον υετό Απριλίου–Οκτωβρίου (καλλιεργητική περίοδος) στη Νεμέα:

🔵 ERA5 (1940–2023) → Μακροχρόνια σειρά με μέσο ~177 mm. Μεγάλη μεταβλητότητα, χωρίς σαφή τάση.
🔴 Meteo (2008–2023) → Μέσο ~209 mm (λίγο υψηλότερος από τον ERA5). Δείχνει έτη με πολύ χαμηλό (<100 mm) αλλά και πολύ υψηλό (>300 mm) υετό.

Συμπεράσματα : Τα δύο datasets ταιριάζουν αρκετά καλά, με το Meteo να καταγράφει μεγαλύτερα άκρα (αναμενόμενο λόγω τοπικής μέτρησης). Η μεταβλητότητα είναι το βασικό χαρακτηριστικό: δεν υπάρχει σαφής τάση αύξησης/μείωσης σε μακροχρόνια κλίμακα. Για την αμπελουργία, αυτό σημαίνει ότι η καλλιεργητική περίοδος στη Νεμέα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε εναλλαγές: από ξηρές χρονιές με έντονο υδατικό στρες έως πολύ υγρές χρονιές με κίνδυνο ασθενειών . Ο υετός στην καλλιεργητική περίοδο (Απρ–Οκτ) στη Νεμέα παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις από έτος σε έτος, αλλά δεν δείχνει σαφή μακροχρόνια αύξηση ή μείωση στα δεδομένα ERA5. Αυτό σημαίνει ότι οι ξηρές χρονιές δεν έχουν γίνει πιο συχνές σε βάθος δεκαετιών, αλλά η μεταβλητότητα παραμένει μεγάλη.

ΗΜΕΡΕΣ ΕΝΤΟΝΟΥ ΥΕΤΟΥ ΑΠΟ TON MET. ΣΤΑΘΜΟ

Η εικόνα παρουσιάζει τον αριθμό ημερών με ημερήσιο ύψος βροχής ≥20 mm για κάθε έτος 2008–2023, καθώς και την κατανομή της συχνότητας αυτών των ημερών.

Στατιστικά Χαρακτηριστικά : Μέσος όρος: ~6.8 ημέρες/έτος. Οι περισσότερες χρονιές είχαν 5–8 ημέρες έντονου υετού. Υπάρχουν ορισμένες ακραίες χρονιές: Ελάχιστες (2008, 2012, 2021) με μόλις 3–4 ημέρες. Μέγιστη (2019) με 15 ημέρες έντονου υετού. Η κατανομή (δεξιά γράφημα) δείχνει ότι η συχνότητα συγκεντρώνεται γύρω από τον μέσο όρο, με λίγες αποκλίσεις στα άκρα.

Παρατηρήσεις : Η μεταβλητότητα είναι έντονη∙ άλλοτε συναντάμε ελάχιστα επεισόδια, άλλοτε πολλαπλά μέσα στην ίδια χρονιά. Οι χρονιές με πολλές ημέρες έντονου υετού (π.χ. 2010, 2018, 2019) συνδέονται συχνά με πλημμυρικά επεισόδια ή έντονες καταιγίδες. Οι χρονιές με λίγες ημέρες (π.χ. 2012, 2021) χαρακτηρίζονται από παρατεταμένες ξηρές περιόδους.

Συμπεράσματα : Ο αριθμός ημερών έντονου υετού στη Νεμέα δεν παρουσιάζει σαφή τάση (αύξηση ή μείωση). Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι η αβεβαιότητα και η εναλλαγή μεταξύ ετών με λίγες και πολλών ημερών ≥20 mm.  Για την αμπελουργία: Πολλές ημέρες έντονου υετού σημαίνουν αυξημένο κίνδυνο διάβρωσης εδαφών, καταστροφών και ασθενειών. Λίγες ημέρες ενισχύουν το υδατικό στρες, ιδίως αν συμπέσουν με ξηρή καλλιεργητική περίοδο. Επομένως, οι ημέρες έντονου υετού είναι ένας σημαντικός δείκτης κινδύνου, που πρέπει να παρακολουθείται συστηματικά, όχι μόνο για τον ετήσιο όγκο νερού, αλλά και για τις ακραίες κατανομές που δημιουργούν προβλήματα στην αμπελουργία.

ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ

Το γράφημα δείχνει τις ημέρες έντονου υετού (≥20 mm) στη Νεμέα: 🔵 ERA5 (1940–2023) → Μακροχρόνια εικόνα, με μέσο όρο ~7 ημέρες/έτος. Μεγάλη διακύμανση ανά δεκαετία, αλλά χωρίς καθαρή τάση. 🔴 Meteo (2008–2023) → Μέσος όρος ~6.8 ημέρες/έτος, δηλαδή πολύ κοντά στον ERA5. Καταγράφει πιο έντονα τα ακραία έτη, όπως το 2019 με 15 ημέρες.

Συμπεράσματα : Η συμφωνία Meteo–ERA5 είναι πολύ καλή: και οι δύο δείχνουν ότι στη Νεμέα ο αριθμός ημερών ≥20 mm κυμαίνεται γύρω από τις 6–7 ημέρες ετησίως. Δεν παρατηρείται μακροχρόνια τάση (ούτε αύξηση, ούτε μείωση)∙ κυριαρχεί η μεταβλητότητα. Ο τοπικός σταθμός (Meteo) αποτυπώνει καλύτερα τις τοπικές εξάρσεις, που μπορεί να είναι κρίσιμες για την αμπελουργία (π.χ. πλημμύρες ή διάβρωση).

 

ΜΕΓΙΣΤΗ ΞΗΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΝΕΜΕΑΣ

Η μέγιστη συνεχόμενη ξηρή περίοδος στη Νεμέα, δηλαδή το μεγαλύτερο διάστημα ημερών χωρίς βροχόπτωση, αποτελεί έναν ιδιαίτερα σημαντικό δείκτη για την αμπελουργία, καθώς σχετίζεται άμεσα με το υδατικό στρες των καλλιεργειών και τις ανάγκες άρδευσης.

Στατιστικά Χαρακτηριστικά : Μέσος όρος: ~51 ημέρες (περίπου 1,5 μήνας).   Τυπική απόκλιση: ~22 ημέρες → δείχνει πολύ μεγάλη μεταβλητότητα από έτος σε έτος. Τάση: –0.78 ημέρες/έτος (δηλαδή μικρή μείωση στη διάρκεια των ξηρών περιόδων), αλλά με p = 0.52 → δεν είναι στατιστικά σημαντική.

Παρατηρήσεις : Σε ορισμένα έτη η ξηρασία ξεπέρασε τις 60–90 ημέρες (δηλαδή 2–3 μήνες), δημιουργώντας σημαντική πίεση στις καλλιέργειες. Σε άλλες χρονιές, η ξηρή περίοδος περιορίστηκε σε περίπου 30 ημέρες, με λιγότερες επιπτώσεις. Η εικόνα δείχνει ότι η Νεμέα χαρακτηρίζεται από έντονη εναλλαγή ξηρών και λιγότερο ξηρών ετών∙ η μακροχρόνια τάση είναι ήπια και μη σημαντική.

Συμπέρασμα : Η μέγιστη ξηρή περίοδος στη Νεμέα έχει μέση διάρκεια 1,5 μήνα, με πολύ μεγάλη ετήσια μεταβλητότητα. Η αμπελουργία επηρεάζεται άμεσα Μακρές ξηρές περίοδοι οδηγούν σε ανάγκη για εντατική άρδευση και κίνδυνο απώλειας ποιότητας. Συντομότερες ξηρές περίοδοι : η καλλιέργεια μπορεί να αντεπεξέλθει ευκολότερα, ιδιαίτερα αν ακολουθηθεί από βροχές την κατάλληλη περίοδο. Η απουσία σαφούς τάσης (ούτε αύξηση ούτε μείωση) ενισχύει την άποψη ότι η περιοχή χαρακτηρίζεται από αστάθεια και αβεβαιότητα, κάτι που απαιτεί ευέλικτη διαχείριση νερού.

Τι σημαίνει αυτό για τη διαχείριση στον αμπελώνα : Στρατηγική: Χρησιμοποιούμε το ERA5 για να δούμε τη μεγάλη εικόνα (πόσο «φυσιολογικό» είναι ένα έτος σε σχέση με 80+ χρόνια, ποια δεκαετία είναι γενικά πιο ξηρή/υγρή). Τακτική/Επιχειρησιακή: Βασιζόμαστε στον σταθμό για να παρακολουθούμε πότε ξεκινά και πόσο τραβά η ξηρή περίοδος στο συγκεκριμένο μικροκλίμα (πότε χρειάζεται άρδευση, πόσο συχνά, πόσα mm). Σχεδιασμός ανθεκτικότητας: Επειδή δεν υπάρχει καθαρή τάση αλλά ισχυρή αβεβαιότητα, η προσαρμογή πρέπει να στοχεύει σε ευελιξία άρδευσης (π.χ. εφεδρικές παροχές/δεξαμενές),διαχείριση εδάφους (κάλυψη, οργανική ουσία) για μείωση εξάτμισης,ποικιλίες/υποκείμενα με αντοχή στο υδατικό στρες.

2. ΜΕΛΕΤΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ

Μετά την ανάλυση των δεδομένων υετού, στο παρόν τμήμα θα επικεντρωθούμε στη θερμοκρασία, έναν από τους σημαντικότερους μετεωρολογικούς παράγοντες που καθορίζουν την εξέλιξη και την ποιότητα της αμπελουργίας στη Νεμέα. Η θερμοκρασία, μαζί με την ηλιοφάνεια και τη βροχόπτωση, αποτελεί τον πυρήνα του λεγόμενου μεσοκλίματος, το οποίο σε συνδυασμό με τα εδαφολογικά χαρακτηριστικά και τις καλλιεργητικές πρακτικές συνθέτει το “terroir” της περιοχής.

Η καλλιεργητική περίοδος που θα εξετάσουμε ορίζεται ως το χρονικό διάστημα κατά το οποίο η θερμοκρασία και οι λοιπές μετεωρολογικές συνθήκες επιτρέπουν την ενεργό βλαστική ανάπτυξη των φυτών. Στην αμπελουργία της Νεμέας, η περίοδος αυτή εκτείνεται συνήθως από τις αρχές Απριλίου (έκπτυξη οφθαλμών) έως τα τέλη Σεπτεμβρίου ή αρχές Οκτωβρίου (τρύγος). Στο διάστημα αυτό, οι θερμοκρασίες πρέπει να διατηρούνται εντός συγκεκριμένων ορίων: Η ελάχιστη θερμοκρασία της άνοιξης καθορίζει την ημερομηνία έναρξης της βλάστησης και ενέχει τον κίνδυνο όψιμων παγετών. Η μέση θερμοκρασία του θέρους επηρεάζει τον ρυθμό φωτοσύνθεσης, την ανάπτυξη των σταφυλιών και τη συγκέντρωση σακχάρων. Η μέγιστη θερμοκρασία κατά τη διάρκεια καυσώνων μπορεί να προκαλέσει θερμικό στρες και εγκαύματα στα φύλλα και τις ράγες. Για την αξιολόγηση της θερμικής πορείας θα χρησιμοποιηθούν: Τα δεδομένα του μετεωρολογικού σταθμού Νεμέας, παρέχουν την τοπική καταγραφή της θερμοκρασίας και τα στοιχεία της αναδρομικής ανάλυσης ERA5 (Copernicus Reanalysis), προσφέρουν μια ομογενοποιημένη κλιματική εικόνα και επιτρέπουν συγκρίσεις σε βάθος χρόνου.

Επιπλέον, θα εξετάσουμε ορισμένους δείκτες που έχουν ιδιαίτερη σημασία για την αμπελουργία, όπως o Growing Degree Days (GDD), που αποτυπώνει το θερμικό άθροισμα της καλλιεργητικής περιόδου, o Huglin Index, ειδικά σχεδιασμένος για αμπελουργικές περιοχές, ο οποίος συσχετίζει τη θερμοκρασία με την καταλληλότητα της ωρίμανσης των σταφυλιών και ο δείκτης θερμικού στρες, που αναδεικνύει τα κρίσιμα διαστήματα καύσωνα. Η ανάλυση της θερμοκρασίας μέσα από αυτούς τους δείκτες, τόσο σε τοπικό όσο και σε κλιματικό επίπεδο, θα μας επιτρέψει να κατανοήσουμε καλύτερα τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που αντιμετωπίζει ο αμπελώνας της Νεμέας στο σημερινό μεταβαλλόμενο κλιματικό περιβάλλον.

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΣΤΗ ΝΕΜΕΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΕΤ. ΣΤΑΘΜΟ

Η GST (Growing Season Temperature) υπολογίζεται ως η μέση θερμοκρασία από Απρίλιο έως τον Οκτώβριο, δηλαδή για το διάστημα της αμπελουργικής περιόδου. Πρόκειται για έναν κρίσιμο δείκτη που χρησιμοποιείται διεθνώς για την αξιολόγηση της καταλληλότητας μιας περιοχής για αμπελοκαλλιέργεια.

Στατιστικά Χαρακτηριστικά  : Μέσος όρος περιόδου: ~20.65 °C. Ψυχρότερη χρονιά: το 2011 με GST –1.16 °C από τον μέσο όρο. Θερμότερη χρονιά: το 2012 με GST +1.16 °C από τον μέσο όρο. Υπόλοιπα έτη: οι ανωμαλίες παραμένουν σχετικά μικρές (±0.5 °C). Τάση: +0.10 °C/δεκαετία → επίπεδη τάση, μη στατιστικά σημαντική.

Σχόλια : Η περίοδος 2009–2023 δείχνει ότι το κλίμα της Νεμέας ως προς τον GST είναι σταθερό. Δεν καταγράφεται σαφής θέρμανση ή ψύξη. Τα ακραία έτη 2011–2012 αναδεικνύουν το εύρος της φυσικής μεταβλητότητας, αλλά η συνολική σειρά δεν δείχνει τάση αύξησης. Το δείγμα (15 έτη) είναι πολύ μικρό για να βγουν ισχυρά συμπεράσματα για την κλιματική αλλαγή∙ χρειάζεται μεγαλύτερη χρονοσειρά.

Συμπέρασμα :  Η Νεμέα εμφανίζεται να βρίσκεται σε σταθερό θερμοκρασιακό επίπεδο ως προς το GST. Αυτό σημαίνει ότι το μικροκλίμα της περιοχής συνεχίζει να προσφέρει κατάλληλες θερμοκρασίες για την αμπελοκαλλιέργεια και την παραγωγή ποιοτικών κρασιών. Ωστόσο: Για πιο ασφαλή συμπεράσματα, πρέπει να αξιοποιηθούν και τα δεδομένα ERA5 (1940–2023), τα οποία επιτρέπουν μακροχρόνια ανάλυση και ανίχνευση πιθανών τάσεων. Η συνδυαστική χρήση σταθμού Meteo και ERA5 βοηθά να ξεχωρίσουμε τι οφείλεται στη φυσική διακύμανση των τελευταίων ετών και τι σε μακροχρόνιες κλιματικές μεταβολές.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ GROWING SEASON TEMPERATURE(GST) ERA5 KAI MET. ΣΤΑΘΜΟΥ 

🔵 ERA5 (1940–2023) μας δίνει μακροχρόνια άνοδο κατά +1,2 °C τα τελευταία 80 χρόνια (~19.6 °C μέσος όρος) .

🔴 Meteo (2009–2023) προκύπτει σταθερότητα, με έτη πιο ψυχρά (2011) και θερμά (2012), αλλά χωρίς τάση. 

Συμπέρασμα : Σε βραχυπρόθεσμη κλίμακα (15 έτη), το σήμα της κλιματικής αλλαγής δεν είναι ορατό καθώς κυριαρχεί η φυσική διακύμανση. Σε μακροχρόνια κλίμακα (80+ έτη), η τάση είναι σαφώς ανοδική άρα οδηγούμαστε σε θέρμανση της καλλιεργητικής περιόδου.

Παρατηρήσεις : Το Meteo δείχνει υψηλότερες μέσες θερμοκρασίες από το ERA5 (κατά ~1 °C). Αυτό είναι αναμενόμενο, γιατί οι τοπικοί σταθμοί καταγράφουν μικροκλίματα που τα reanalysis «εξομαλύνουν». Στα δεδομένα ERA5 φαίνεται μια σαφής ανοδική τάση μετά το 1980, με την περίοδο 2000–2023 να είναι η θερμότερη. Τα δεδομένα Meteo δείχνουν μεγαλύτερη μεταβλητότητα∙ π.χ. το 2011 ήταν ψυχρό, το 2012 εξαιρετικά θερμό. Και οι δύο σειρές οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα: η Νεμέα έχει θερμανθεί τις τελευταίες δεκαετίες, κάτι που συνδέεται με την πρώιμη ωρίμανση των σταφυλιών.

Αυτό έχει άμεση σημασία για την αμπελουργία: η Νεμέα κινείται από μια ζώνη «ιδανικών θερμοκρασιών»  προς υψηλότερες τιμές, Αυτό σημαίνει ότι οι αμπελώνες της Νεμέας έχουν εκτεθεί σε πιο θερμές καλλιεργητικές περιόδους τις τελευταίες δεκαετίες, κάτι που επηρεάζει:

• την ωρίμανση του Αγιωργίτικου,
• την περιεκτικότητα σε σάκχαρα,
• την ισορροπία μεταξύ αλκοόλης και οξύτητας.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΛΟΙΠΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ 

🔎 Growing Degree Days (GDD, βάση 10 °C) : Οι τιμές GDD παραμένουν υψηλές σε όλη την περίοδο, με εύρος ~2000–2500 βαθμοημέρες. Αυτό επιβεβαιώνει την καταλληλότητα της Νεμέας για αμπελοκαλλιέργεια, καθώς οι απαιτούμενες βαθμοημέρες για ποιοτικές ερυθρές ποικιλίες (π.χ. Αγιωργίτικο) ξεπερνιούνται με άνεση. Ωστόσο, οι υψηλές τιμές GDD υποδηλώνουν και μεγαλύτερες πιέσεις (πρώιμη ωρίμανση, αυξημένο αλκοολικό δυναμικό).

🔎 Ημέρες Παγετού (Tmin < 0 °C) :Καταγράφονται κάθε έτος, αλλά με μεγάλη μεταβλητότητα: από λιγότερες από 10 (2008) έως >50 (2011, 2021). Δεν φαίνεται καθαρή μακροχρόνια τάση μείωσης∙ υπάρχουν χρονιές πολύ ψυχρές ακόμα και στη δεκαετία του 2020. Οι παγετοί παραμένουν σημαντικός κίνδυνος για την αμπελουργία, ειδικά στην έναρξη της βλάστησης (Απρίλιος).

🔎 Ακραίες Θερμές Ημέρες (Tmax > 35 °C) :Ο αριθμός αυτών των ημερών παρουσιάζει αυξητική τάση μετά το 2010, με κορυφώσεις (2012, 2017, 2021, 2022). Σε ορισμένα έτη ξεπερνούν τις 30 ημέρες/καλοκαίρι, που σημαίνει σχεδόν ένας μήνας με πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Οι θερμές ημέρες αυτές οδηγούν σε θερμικό στρες, επιταχύνουν την ωρίμανση και επηρεάζουν την ποιότητα του κρασιού (χαμηλότερη οξύτητα, υψηλά σάκχαρα).

✅ Συνολικά Συμπεράσματα

Το κλίμα της Νεμέας παραμένει ιδιαίτερα ευνοϊκό για αμπελοκαλλιέργεια (υψηλά GDD). Οι παγετοί εξακολουθούν να εμφανίζονται∙ άρα δεν μπορούμε να μιλήσουμε για πλήρη εξάλειψή τους λόγω κλιματικής αλλαγής. Οι θερμές ημέρες >35 °C αυξάνονται, και αυτή είναι η κύρια πίεση που καταγράφεται στο τοπικό μικροκλίμα.Η συνδυαστική εικόνα δείχνει ότι στο μέλλον η πρόκληση για την αμπελουργία της Νεμέας δεν είναι η επάρκεια θερμότητας, αλλά η διαχείριση της υπερβολικής θερμότητας και της υδατικής πίεσης που τη συνοδεύει.

🔥 Υψηλότερες θερμοκρασίες

Το απόλυτο ρεκόρ σημειώθηκε τον Ιούλιο 2023 (44.2 °C), μία τιμή που κατατάσσεται στις ακραίες για την περιοχή και είναι συμβατή με τα έντονα κύματα καύσωνα που έπληξαν την Ελλάδα. Οι περισσότερες ακραίες τιμές συγκεντρώνονται το καλοκαίρι του 2021, με συνεχόμενες ημέρες >42 °C∙ γεγονός που δείχνει ότι δεν είναι μόνο η απόλυτη τιμή που έχει σημασία, αλλά και η διάρκεια του καύσωνα.

📅 Χρονική κατανομή : Οι ακραίες τιμές καταγράφονται κυρίως στο καλοκαίρι, κάτι αναμενόμενο λόγω εποχικότητας. Ωστόσο, υπάρχουν και πρώιμα επεισόδια (Ιούνιος–Ιούλιος 2017, 2009), τα οποία δείχνουν ότι οι καύσωνες μπορούν να ξεκινήσουν νωρίς στην περίοδο. Αυτό αυξάνει την πίεση στα αμπέλια, ειδικά σε στάδια κρίσιμης ανάπτυξης. Η άνοιξη και το φθινόπωρο καταγράφουν επίσης υψηλές τιμές (>38 °C). Αυτό είναι ανησυχητικό, καθώς επεκτείνει την περίοδο εμφάνισης ακραίας ζέστης και δυσκολεύει τον προγραμματισμό καλλιεργητικών εργασιών. Ο χειμώνας έχει φυσικά χαμηλότερες μέγιστες, με ρεκόρ περίπου 26 °C, αλλά η αναφορά αυτή δείχνει ότι ακόμα και σε αυτή την εποχή μπορούν να εμφανιστούν θερμά διαλείμματα.

📈 Κλιματική σημασία :Η συχνότητα εμφάνισης θερμοκρασιών >42 °C δείχνει σαφώς ότι τα τελευταία χρόνια τα κύματα καύσωνα έχουν γίνει πιο έντονα και επαναλαμβανόμενα. Η εμφάνιση ακραίων θερμοκρασιών εκτός καλοκαιριού (άνοιξη, φθινόπωρο) δείχνει μια επιμήκυνση της θερμής περιόδου, κάτι που συνδέεται με την ευρύτερη τάση της κλιματικής αλλαγής στη Μεσόγειο. Για την αμπελουργία, αυτό σημαίνει: Πρώιμη ωρίμανση και συσσώρευση σακχάρων άρα υψηλότερο αλκοολικό τίτλο. Μείωση οξύτητας και πιθανή ανισορροπία στο κρασί και Αυξημένες ανάγκες άρδευσης και μέτρα προστασίας από το θερμικό στρες.

✅ Συνολικά: Η Νεμέα παραμένει μια περιοχή με υψηλή ανθεκτικότητα, αλλά οι ακραίες θερμοκρασίες αυξάνονται και η θερμή περίοδος επιμηκύνεται, γεγονός που απαιτεί προσαρμογή στις πρακτικές αμπελοκαλλιέργειας.

Το διάγραμμα δείχνει τις μέγιστες καταγεγραμμένες θερμοκρασίες στη Νεμέα (2008–2024) ανά εποχή:

• 🌨 Χειμώνας → 26.2 °C (ήπιο ρεκόρ, θερμά διαλείμματα χειμώνα).
• 🌱 Άνοιξη → 38.6 °C (δείχνει πρώιμους καύσωνες, επικίνδυνους για άνθηση/καρπόδεση).
• ☀️ Καλοκαίρι → 44.2 °C (απόλυτο ρεκόρ Ιούλιος 2023).
• 🍂 Φθινόπωρο → 38.8 °C (παρατεταμένη θερμή περίοδος, επηρεάζει τρύγο & ποιότητα σταφυλιών).

📌 Συμπέρασμα: Η θερμή περίοδος επιμηκύνεται – δεν περιορίζεται στο καλοκαίρι, αλλά αγγίζει και την άνοιξη και το φθινόπωρο, κάτι που αυξάνει την πίεση στην αμπελουργία και απαιτεί νέες στρατηγικές προσαρμογής.

🔎 Συσχετίσεις Κλίματος – Τρύγου (Νεμέα) : Η ημερομηνία του τρύγου επηρεάζεται άμεσα από τις ελάχιστες θερμοκρασίες της περιόδου ανάπτυξης, τον δείκτη δροσερών νυχτών Σεπτεμβρίου (Cool Night Index), και, σε μικρότερο βαθμό, από τα ύψη βροχόπτωσης. Η άνοδος των ελάχιστων θερμοκρασιών επιταχύνει την ωρίμανση, οδηγώντας σε πρώιμο τρύγο. Αντίθετα, η βροχή επιδρά περισσότερο στην ποσότητα παραγωγής (μέγεθος σταφυλιών, όγκος σταφυλοπαραγωγής), παρά στον ακριβή χρόνο συγκομιδής.

📊 Πρωίμηση 

• Μετρήσεις Meteo (2008–2023): Δείχνουν τάση πρώιμης συγκομιδής, όμως δεν είναι στατιστικά σημαντική λόγω μικρής χρονοσειράς (μόλις 16 έτη).
• Δεδομένα ERA5 (1940–2023): Φανερώνουν στατιστικά σημαντική πρώιμηση καθώς η θερμοκρασία Απριλίου–Οκτωβρίου παρουσιάζει σαφή άνοδο, επιταχύνοντας τα φαινολογικά στάδια.

Αυτό επιβεβαιώνει ότι ενώ σε βραχυχρόνιο ορίζοντα κυριαρχεί η φυσική διακύμανση, σε μακροχρόνιο ορίζοντα το σήμα της κλιματικής αλλαγής είναι ξεκάθαρο.

🌡️ Συμπληρωματικοί Δείκτες (όπως φάνηκαν από τις προηγούμενες αναλύσεις)

• Growing Degree Days (GDD): Οι τιμές είναι υψηλές, εξασφαλίζοντας ότι η Νεμέα παραμένει κλιματικά κατάλληλη για αμπελουργία. Ωστόσο, οι πολύ υψηλές τιμές δείχνουν πίεση για πρόωρη ωρίμανση και αυξημένο αλκοολικό τίτλο.
• Ακραίες θερμές ημέρες (TX > 35 °C): Εμφανίζουν αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια∙ συνδέονται με θερμικό στρες και αλλαγές στην ισορροπία οξύτητας–σακχάρων.
• Ημέρες παγετού (TN < 0 °C): Παραμένουν, ιδίως τον χειμώνα, χωρίς σαφή τάση μείωσης∙ αυτό δείχνει ότι οι αμπελώνες δεν απαλλάσσονται από τον κίνδυνο παγετού.

🏔️ Τοπικές ιδιαιτερότητες Νεμέας

Το υψομετρικό εύρος (200–850 μ.) λειτουργεί ως «φυσικό μαξιλάρι» Τα υψηλότερα αμπελοτόπια προσφέρουν δροσερότερες νύχτες, μειώνοντας τις επιπτώσεις της θέρμανσης.  Αυτό εξηγεί γιατί, παρά τη γενική άνοδο θερμοκρασιών, η Νεμέα εξακολουθεί να παράγει κρασιά με καλή ισορροπία, σε αντίθεση με θερμότερες περιοχές όπου οι συνέπειες είναι πιο άμεσες.

✅ Συμπέρασμα

Η ανάλυση δείχνει ότι: Υπάρχει μια μακροχρόνια τάση πρώιμης συγκομιδής λόγω ανόδου θερμοκρασιών (ERA5). Οι βροχοπτώσεις επιδρούν περισσότερο στην ποσότητα παρά στον χρόνο τρύγου. Οι ακραίες θερμές ημέρες αυξάνουν την πίεση στην ποιότητα. Το ανάγλυφο της Νεμέας με το υψομετρικό εύρος λειτουργεί ως αντιστάθμισμα, επιτρέποντας στην περιοχή να διατηρεί την υψηλή οινική της αξία.

Συγκεντρωτικά οι βασικές παράμετροι για τη Νεμέα (Meteo + ERA5):

• 📈 Θερμοκρασία καλλιεργητικής περιόδου (ERA5 1940–2023): εμφανίζει σαφή μακροχρόνια άνοδο.

• 🌧 Ετήσιος Υετός (Meteo 2008–2023): μεγάλες διακυμάνσεις (250–800 mm), χωρίς σαφή τάση.

• 🌱 Growing Degree Days (GDD): παραμένουν υψηλοί, δείχνοντας κατάλληλες θερμικές συνθήκες για αμπελουργία.

• ☀️ Μέγιστη Ξηρή Περίοδος: σε ορισμένα έτη ξεπερνά τους 2 μήνες, αλλά δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική τάση.

• 🔥 Ακραίες θερμές ημέρες (>35°C): αυξητική τάση∙ συνδέονται με θερμικό στρες.

• 🌊 Ημέρες έντονου υετού (≥20 mm): εμφανίζονται 5–8 κατά μέσο όρο, με ακραίες χρονιές (π.χ. 2019 με 15 ημέρες).

Συμπέρασμα: Το κλίμα της Νεμέας χαρακτηρίζεται από μεγάλη διακύμανση στον υετό, ενώ η θερμοκρασία δείχνει σαφή άνοδο, κάτι που σχετίζεται με την πρώιμη ωρίμανση και αυξημένο θερμικό στρες στα αμπέλια.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

1. Υδρολογικές πιέσεις & γεωτρήσεις :  Παρά το ότι το Αγιωργίτικο είναι παραδοσιακά ξηρικό, η αυξημένη ζήτηση και οι πιέσεις για μεγαλύτερη παραγωγή έχουν οδηγήσει σε εκτεταμένη άρδευση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την έντονη αύξηση των γεωτρήσεων, πολλές από τις οποίες λειτουργούν με ελλιπή έλεγχο (νομικά κενά, ανεπαρκής χωροθέτηση). Οι υπόγειοι υδροφορείς κινδυνεύουν από υπεράντληση, αλλά και υποβάθμιση ποιότητας (π.χ. νιτρικά, υφαλμύρωση σε χαμηλότερα υψόμετρα).

2. Αλληλεπίδραση με το κλίμα : Τα ξηρά καλοκαίρια και οι μεγάλες ξηρές περίοδοι που είδαμε στα δεδομένα Meteo/ERA5, σε συνδυασμό με την εντατική άντληση, εντείνουν τον υδρολογικό κίνδυνο. Ουσιαστικά, η κλιματική μεταβλητότητα + άρδευση οδηγούν σε ένα νέο υδρολογικό καθεστώς στη Νεμέα.

3. Προοπτικές διαχείρισης : 🔹 Ενίσχυση ορθολογικής χρήσης νερού (σταγόνες, αισθητήρες εδάφους, πρόγνωση καιρού για βέλτιστο προγραμματισμό άρδευσης). 🔹 Δημιουργία υδρολογικού ισοζυγίου για τη λεκάνη Νεμέας με χρήση και δορυφορικών δεδομένων. 🔹 Νομοθετική ρύθμιση/έλεγχος γεωτρήσεων με ενιαίο μητρώο. 🔹 Εναλλακτικές: συλλογή βρόχινου νερού, μικρά ταμιευτήρια.

Ανάμεσα στην Παράδοση και τις Νέες Προκλήσεις

• Η αμπελουργία παραμένει βιώσιμη χάρη στη μεγάλη προσαρμοστικότητα του Αγιωργίτικου.
• Το κλίμα θερμαίνεται και ο υετός εμφανίζει έντονες διακυμάνσεις.
• Η άρδευση εξασφαλίζει παραγωγή αλλά πιέζει το υδατικό ισοζύγιο.
• Απαιτούνται μέτρα εξοικονόμησης & ολοκληρωμένης διαχείρισης για να προστατευθεί ο φυσικός πλούτος και η οινική ταυτότητα της Νεμέας.

Από την ανάλυση των δεδομένων καθίσταται σαφές ότι η αμπελουργία στη Νεμέα παραμένει βιώσιμη, χάρη στη μεγάλη προσαρμοστικότητα της ποικιλίας Αγιωργίτικο, η οποία αποδεικνύει για ακόμη μια φορά τη στενή της σχέση με τον τόπο. Παρά το γεγονός ότι το κλίμα θερμαίνεται και ο υετός εμφανίζει έντονες διακυμάνσεις, η τοπική αμπελουργία καταφέρνει να αντεπεξέλθει, αξιοποιώντας τόσο τις παραδοσιακές καλλιεργητικές πρακτικές όσο και τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες. Η άρδευση αποτελεί κρίσιμο εργαλείο για τη διασφάλιση της παραγωγής, ωστόσο ασκεί πίεση στο υδατικό ισοζύγιο της περιοχής. Αυτό καθιστά αναγκαία την υιοθέτηση μέτρων εξοικονόμησης και ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδατικών πόρων, ώστε να προστατευθεί ο φυσικός πλούτος αλλά και η οινική ταυτότητα της Νεμέας, που αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Η ανάγκη για μια πιο συστηματική επικοινωνιακή στρατηγική είναι επίσης προφανής. Η σημερινή εκδήλωση στις “Ημέρες Κρασιού”  δείχνει ότι η Νεμέα βρίσκεται σε σωστό δρόμο, όχι μόνο σε επίπεδο προβολής και ενημέρωσης, αλλά και σε ουσιαστικό επιστημονικό διάλογο. Παράλληλα, η Πολιτεία καλείται να βελτιώσει το νομικό καθεστώς που διέπει τις γεωτρήσεις, ώστε να υπάρξει θεσμική ασφάλεια και να διασφαλιστεί η αειφορία. Προσωπικά, αν και συχνά αναφέρομαι σε ακραία καιρικά φαινόμενα και στις επιπτώσεις τους, χαίρομαι ιδιαίτερα που αυτή τη φορά ασχολήθηκα με ένα διαφορετικό αλλά εξίσου σημαντικό θέμα: την αλληλεπίδραση κλίματος, αμπελουργίας και κοινωνίας. Πρόκειται για μια πτυχή της μετεωρολογίας που δεν περιορίζεται στην πρόγνωση, αλλά αγγίζει την καθημερινότητα, τον πολιτισμό και το μέλλον ενός τόπου που έχει ταυτίσει το όνομά του με το κρασί.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ : Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Διευθυντή Ερευνών του Meteo, κ. Κώστα Λαγουβάρδο, για την άμεση διάθεση των δεδομένων βροχής και θερμοκρασίας∙ στοιχεία που επέτρεψαν τη σύγκριση με τα δεδομένα του ERA 5 και μας οδήγησαν σε χρήσιμα συμπεράσματα.

Θεόδωρος Ν. Κολυδάς
Διευθυντής Τομέα Υδρομετεωρολογίας και Φυσικών Καταστροφών εργαστηρίου Assist Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης – Mετεωρολόγος Star Channel – Πρώην Διευθυντής Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου ΕΜΥ – Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Έδρας UNESCO Con-E-Ect