Κατά τις περιόδους έντονου καύσωνα, οι αστικοί χώροι πρασίνου όπως ο Εθνικός Κήπος, ο Λυκαβηττός και τα διάφορα αλσύλλια προσφέρουν μία κρίσιμη ανάσα δροσιάς και σκιάς για τους πολίτες και τους επισκέπτες της πόλης. Ωστόσο, η εφαρμογή του Δείκτη Επικινδυνότητας Πυρκαγιάς της Πολιτικής Προστασίας, ιδίως στην Κατηγορία 5 (κατάσταση συναγερμού), συχνά οδηγεί σε πλήρη απαγόρευση πρόσβασης ακόμα και σε τέτοιους χώρους, προκαλώντας ένα φαινομενικά αντιφατικό αποτέλεσμα καθώς οι πολίτες στερούνται του μοναδικού φυσικού καταφυγίου μέσα στον πυρακτωμένο αστικό ιστό. Ανάλογες απαγορεύσεις ή περιοριστικά μέτρα λαμβάνονται στις επισκέψεις σε τουριστικά και αρχαιολογικά αξιοθέατα, κυρίως για την προστασία της δημόσιας υγείας και ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων ομάδων (ηλικιωμένοι, παιδιά, ασθενείς).

ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΚΑΙ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

Κάποιος σωστά θα αναφέρει ότι η πρόληψη των πυρκαγιών είναι απολύτως αναγκαία και ο δείκτης πυρκαγιάς αποτελεί σημαντικό εργαλείο προληπτικής διαχείρισης. Ωστόσο, η τυφλή εφαρμογή καθολικών απαγορεύσεων χωρίς διαφοροποίηση μπορεί να στερεί από τον αστικό πληθυσμό – και ιδιαίτερα από ευάλωτες ομάδες – τη δυνατότητα πρόσβασης σε δροσερούς, σκιερούς δημόσιους χώρους.
Ιδιαίτερα για τον Εθνικό Κήπο, που βρίσκεται στην καρδιά της Αθήνας και αποτελεί πόλο έλξης και για τουρίστες, η απουσία οργανωμένης επιτήρησης, δεν συνάδει με τη σημασία και τη λειτουργία του ως δημόσιου χώρου πρώτης ανάγκης κατά τη διάρκεια θερμικών επεισοδίων. Αντί της εύκολης λύσης του κλεισίματος, θα μπορούσε να προβλεφθεί ενίσχυση της επιτήρησης και των περιπολιών με εποχικό προσωπικό ή μέσω συνεργασιών με δημοτική αστυνομία και εθελοντές, εγκατάσταση αισθητήρων καπνού και θερμοκρασίας, βιντεοεπιτήρηση όπου ενδείκνυται, καθώς και καθορισμός ωρών πρόσβασης με επιτήρηση, παρά καθολική απαγόρευση.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΑΙ ΚΑΥΣΩΝΑΣ 

Σε περιόδους καύσωνα, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν προχωρήσει σε εφαρμογή περιοριστικών μέτρων ή προσαρμογών στις επισκέψεις σε τουριστικά και αρχαιολογικά αξιοθέατα, κυρίως για την προστασία της δημόσιας υγείας και ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων ομάδων (ηλικιωμένοι, παιδιά, ασθενείς). Ορισμένα από τα μέτρα αυτά σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον δείκτη WBGT (Wet Bulb Globe Temperature), αν και δεν χρησιμοποιείται παντού με την ίδια συστηματικότητα. ( Διαβάστε προηγούμενο άρθρο μας εδώ για τον δείκτη )

Στην Ιταλία το Υπουργείο Πολιτισμού έχει δώσει τη δυνατότητα προσωρινής διακοπής επισκέψεων σε υπαίθρια αξιοθέατα (π.χ. Πομπηία) όταν οι θερμοκρασίες ξεπερνούν τους 38°C ή σε συνθήκες αυξημένου WBGT. Σε ορισμένα μουσεία (όπως του Βατικανού) παρέχεται δωρεάν νερό ή επιτρέπεται η είσοδος με καπέλα/ανεμιστήρες και οι επισκέψεις σε υπαίθριους χώρους γίνονται ειδικές πρωινές ώρες. Στην Ισπανία σε περιοχές της Ανδαλουσίας (π.χ. Σεβίλλη, Κόρδοβα) παρατηρείται μείωση ωραρίου ή και προσωρινές απαγορεύσεις κατά τη μεσημεριανή περίοδο σε εξωτερικούς αρχαιολογικούς χώρους, ενω σε περιοχές όπως η Αλμπαθίν της Γρανάδα, εφαρμόζονται σημεία σκίασης και αυξημένη παρουσία προσωπικού πρώτων βοηθειών. Στη Γαλλία με βάση το σχέδιο για τους καύσωνες (Plan Canicule), περιοχές όπως οι Βερσαλλίες τροποποιούν το ωράριο ξενάγησης και ο δείκτης WBGT εφαρμόζεται σε εργασιακά πλαίσια αλλά όχι συστηματικά σε τουριστικά σημεία. Οι Χώρες που πραγματοποιούν επίσημη χρήση του θερμικού δείκτη WBGT είναι η Γερμανία, η Ελβετία και η Αυστρία κυρίως σε εργασιακά περιβάλλοντα και στρατιωτικές ασκήσεις. Στην Ιταλία και την Ισπανία γίνεται σταδιακή ενσωμάτωση σε εργασιακά και τουριστικά πρωτόκολλα σε περιοχές υψηλού κινδύνου , ενω στην Ελλάδα, δεν εφαρμόζεται συστηματικά σε τουριστικά αξιοθέατα, αν και χρησιμοποιείται στο στρατό, σε μελέτες εργονομίας και προπονήσεις του ΕΣΑΚΕ ή της ΕΟΕ. Το τελευταίο χρονικό διάστημα έχουν υπάρξει συχνές επαφές και συνεννοήσεις μεταξύ ΕΜΥ και Υπουργείου Εργασίας.

Η εγκατάσταση WBGT αισθητήρων σε τουριστικά σημεία υψηλού κινδύνου θερμικής καταπόνησης στην Ελλάδα είναι απολύτως επιβεβλημένη. Η Ακρόπολη θα μπορούσε να αποτελέσει πιλοτικό σημείο εφαρμογής με συνεργασία ΕΜΥ, Υπουργείου Πολιτισμού και Πολιτικής Προστασίας. Απ’ ότι γνωρίζω έχουν υπάρξει επαφές μεταξύ ΕΜΥ και Υπουργείου Πολιτισμού για την εγκατάσταση Μετεωρολογικού Σταθμού στην Ακρόπολη. Εμείς προτείνουμε να εγκατασταθουν παράλληλα και οι ειδικοί αισθητήρες WBGT ή μικρομετεωρολογικού αισθητήρα με ηλιακή ακτινοβολία, υγρασία και υπέρυθρη μέτρηση θερμής επιφάνειας στην ίδια την Πνύκα ή στην είσοδο της Ακρόπολης.

Θα “τολμούσα” να προτείνω και άλλους χώρους για τοποθέτηση ειδικών αισθητήρων WBGT, όπου θα βοηθήσουν στην λήψη μέτρων με πραγματικές μετρήσεις και οχι με τις θεωρητικές των μοντέλων πρόγνωσης (που φυσικά και αυτές μας είναι απαραίτητες).

Τοποθεσία	Περιγραφή
Ακρόπολη Αθηνών	Παγκόσμιο πολιτιστικό μνημείο με μαζικό τουρισμό
Αρχαιολογικός χώρος Κνωσού	Έκθεση σε ισχυρή ακτινοβολία χωρίς φυσική σκίαση
Αρχαία Ολυμπία	Μακρινή απόσταση από υποδομές πρώτων βοηθειών
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου	Καλοκαιρινές παραστάσεις με πολυάριθμο κοινό
Δελφοί	Περιοχή με έντονες κλίσεις και υψηλές θερμοκρασίες
Ρόδος (Λίνδος – Παλιά Πόλη)	Νησιωτική θερμική καταπόνηση με χιλιάδες τουρίστες
Κάστρο Παλαμηδίου Ναυπλίου	Ανάβαση χωρίς σκίαση
Μετέωρα	Πολύωρη πεζοπορία χωρίς προστασία από ήλιο
Αχίλλειο Κέρκυρας	Υψηλή υγρασία + θερμότητα
Ακροναυπλία – Τίρυνθα	Ανοιχτοί αρχαιολογικοί χώροι κοντά σε πυκνό πληθυσμό

Τέτοια μέτρα ενισχύουν την ανθεκτικότητα του τουριστικού προϊόντος της Ελλάδας και βελτιώνουν τη δημόσια υγεία και εμπειρία του επισκέπτη.  Η κλιματική κρίση απαιτεί ευφυή και ισορροπημένη διαχείριση του αστικού χώρου, όπου η προστασία του περιβάλλοντος και η δημόσια υγεία δεν θα τίθενται σε τεχνητή αντιπαράθεση. Ο σωστός σχεδιασμός και η επένδυση σε υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό είναι η μόνη βιώσιμη απάντηση.

Η εγκατάσταση αισθητήρων WBGT σε τουριστικά και αρχαιολογικά σημεία υψηλού κινδύνου θερμικής καταπόνησης στην Ελλάδα είναι απολύτως επιβεβλημένη, καθώς παρέχει ένα αξιόπιστο και δυναμικό εργαλείο για την προστασία της δημόσιας υγείας σε συνθήκες ακραίας ζέστης. Η χώρα μας δέχεται πλέον όλο και πιο συχνά κύματα καύσωνα, με εντεινόμενη ηλιακή ακτινοβολία, θερμοκρασίες που υπερβαίνουν τους 40°C και χιλιάδες επισκέπτες καθημερινά σε εκτεθειμένα υπαίθρια μνημεία. Η χρήση του WBGT προσφέρει αντικειμενική ένδειξη της πραγματικής θερμικής επιβάρυνσης, σε αντίθεση με τη συμβατική θερμοκρασία, και μπορεί να καθοδηγήσει με ακρίβεια αποφάσεις για αναστολή λειτουργίας, αλλαγές ωραρίου και ενημέρωση του κοινού. Παράλληλα, είναι αναγκαίο να επανεξεταστούν οι πρακτικές ολικής απαγόρευσης πρόσβασης σε χώρους πρασίνου (π.χ. Εθνικός Κήπος, Λυκαβηττός) κατά τις ημέρες κινδύνου κατηγορίας 5. Οι χώροι αυτοί αποτελούν σημεία δροσιάς και θερμικής ανακούφισης για τους πολίτες, ιδιαίτερα σε αστικές ζώνες με περιορισμένο μικροκλίμα. Αντί της οριζόντιας απαγόρευσης, θα πρέπει να ενισχυθεί η παρουσία προσωπικού, να τοποθετηθούν σταθμοί WBGT και να προωθηθεί η ελεγχόμενη πρόσβαση με κανόνες και οδηγίες. Η θερμική ανθεκτικότητα των πόλεων απαιτεί έξυπνες και ισορροπημένες παρεμβάσεις, όχι μόνο περιορισμούς.

Θεόδωρος Ν. Κολυδάς
Διευθυντής Τομέα Υδρομετεωρολογίας και Φυσικών Καταστροφών εργαστηρίου Assist Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης – Mετεωρολόγος Star Channel – Πρώην Διευθυντής Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου ΕΜΥ – Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Έδρας UNESCO Con-E-Ect