Σε μια εποχή όπου η πρόγνωση και η ανθεκτικότητα απέναντι στην κλιματική κρίση αποτελούν παγκόσμια προτεραιότητα, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ECMWF) έκανε ένα τολμηρό και ιστορικό βήμα. Ενισχυμένο πλέον από τη σταθερή χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω του προγράμματος Copernicus, το ECMWF ανακοίνωσε την πλήρη απελευθέρωση των δεδομένων του προς όλη την επιστημονική και επιχειρησιακή κοινότητα.

Tο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ECMWF) προχώρησε σε μια ιστορική κίνηση και άνοιξε ολόκληρο τον Κατάλογο Πραγματικού Χρόνου (Real-time Catalogue) σε ελεύθερη πρόσβαση για όλους, ολοκληρώνοντας το πολυετές σχέδιό του για τη μετάβαση στα ανοιχτά δεδομένα. Η πρωτοβουλία αυτή σηματοδοτεί ένα κομβικό σημείο στη στρατηγική του ECMWF και ενισχύει τη δέσμευσή του στην ανοιχτή επιστήμη, τη διεθνή συνεργασία και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Με τη διάθεση των δεδομένων χωρίς περιορισμούς, το ECMWF υποστηρίζει την πρωτοβουλία του ΟΗΕ “Early Warnings for All”, επιτρέποντας στις κοινωνίες να προβλέπουν έγκαιρα τα ακραία φαινόμενα, να προστατεύουν ζωές και περιουσίες και να οικοδομούν ανθεκτικότερες υποδομές. Χάρις το Copernicus, το ECMWF εξασφαλίζει πλέον τη βιώσιμη παροχή δωρεάν δεδομένων για την κλιματική και επιχειρησιακή έρευνα, ενισχύοντας την ανοιχτή επιστήμη και τη διεθνή συνεργασία.

 Η μετάβαση στην ανοιχτότητα

Η Γενική Διευθύντρια του ECMWF, Florence Rabier, δήλωσε:

«Σήμερα, παρουσιάζουμε το τελικό βήμα για την πλήρη μετάβασή μας στα ανοιχτά δεδομένα, προσφέροντας τον πλήρη Κατάλογο Πραγματικού Χρόνου σε όλους. Από το 2019, με τη στήριξη των 23 Κρατών-Μελών και 12 Συνεργαζόμενων Κρατών, εργαζόμαστε συστηματικά ώστε τα δεδομένα μας να είναι πλέον FAIR — δηλαδή ανιχνεύσιμα (Findable), προσβάσιμα (Accessible), διαλειτουργικά (Interoperable) και επανάχρησιμοποιήσιμα (Reusable)».

Η έννοια του “ανοιχτού” για το ECMWF δεν σημαίνει απλώς ότι τα δεδομένα είναι διαθέσιμα, αλλά ότι ο καθένας μπορεί να τα χρησιμοποιήσει ελεύθερα, για επιστημονική, εμπορική ή επιχειρησιακή χρήση, αρκεί να υπάρχει αναφορά προέλευσης (attribution).
Όλα τα δεδομένα διατίθενται πλέον με άδεια Creative Commons CC-BY-4.0.

Ωστόσο, λόγω του τεράστιου όγκου των δεδομένων, η διάθεση γίνεται με δύο συμπληρωματικούς τρόπους:

• Ένα ελεύθερο υποσύνολο των δεδομένων, σε ανάλυση 25 km, είναι ήδη διαθέσιμο για άμεση χρήση διαδικτυακά.

• Ο πλήρης κατάλογος, επίσης ανοιχτός υπό CC-BY-4.0, μπορεί να διατεθεί χωρίς κόστος δεδομένων, αλλά με πιθανή χρέωση υπηρεσίας μεταφοράς λόγω μεγάλου όγκου αρχείων. Το 2026 θα προστεθεί και το υποσύνολο ανάλυσης 9 km (με καθυστέρηση 2 ωρών), διευρύνοντας ακόμη περισσότερο την πρόσβαση των χρηστών.

Πρακτικά οφέλη και επιπτώσεις

Η μετάβαση του ECMWF προς τα ανοιχτά δεδομένα έχει ξεκινήσει σταδιακά από το 2018 και ήδη έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο λειτουργίας πολλών τομέων: από την ενέργεια και τη γεωργία, έως τις μεταφορές και τη διαχείριση φυσικών καταστροφών.

🔹 Στον ενεργειακό τομέα, η εταιρεία DXT Commodities αξιοποιεί τα δεδομένα του ECMWF στα μοντέλα «weather-to-power» για να προβλέψει την παραγωγή αιολικής, ηλιακής και υδροηλεκτρικής ενέργειας, βοηθώντας στην ισορροπία του ενεργειακού δικτύου και στη σταθερότητα του συστήματος.

🔹 Το προγνωστικό σύστημα ensemble του ECMWF έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ακριβές στη μείωση των σφαλμάτων στην πρόβλεψη παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας, ενισχύοντας τη μετάβαση σε βιώσιμες πηγές.

🔹 Στον τομέα της πολιτικής προστασίας, εταιρείες όπως η MetDesk συνδυάζουν δεδομένα του ECMWF με του UK Met Office για τη δημιουργία προηγμένων μοντέλων καιρού οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων, μειώνοντας τους κινδύνους από χιόνια, παγετό και καταιγίδες.

Η πολιτική ανοιχτών δεδομένων του ECMWF καταργεί τα εμπόδια πρόσβασης, επιτρέποντας σε επιστήμονες, επιχειρήσεις και υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο να αξιοποιούν πληροφορίες υψηλής ποιότητας, να αναπτύσσουν νέες εφαρμογές και να ενισχύουν την ανθεκτικότητα των κοινωνιών απέναντι στις μεταβολές του κλίματος.

Συνεργασία 35 χωρών και επένδυση στην καινοτομία

Το ECMWF στηρίζεται σε 50 χρόνια συνεργασίας των 23 κρατών-μελών και 12 συνεργαζόμενων χωρών του, που συμμετέχουν ενεργά σε κάθε στρατηγική απόφαση.
Ο εκλεγμένος νέος Γενικός Διευθυντής, Florian Pappenberger, τόνισε:

«Μαζί με τα κράτη-μέλη, αναπτύσσουμε προϊόντα, μοιραζόμαστε βέλτιστες πρακτικές και επενδύουμε σε νέες τεχνολογίες, όπως το European Weather Cloud (EWC) — μια καινοτόμα υποδομή που παρέχει υπολογιστικούς πόρους και λογισμικά εργαλεία για την ανάπτυξη μοντέλων μηχανικής μάθησης».

Το EWC επιτρέπει στα κράτη-μέλη να αξιοποιούν 25% έως 50% των υπολογιστικών πόρων του ECMWF, συμπεριλαμβανομένων των νέων GPU που είναι απαραίτητες για την εκπαίδευση τεχνητής νοημοσύνης (AI) και μηχανικής μάθησης (ML).

 Διαθέσιμα ανοιχτά δεδομένα

Στον πλήρη κατάλογο του ECMWF (Real-time Catalogue) περιλαμβάνονται:

• Open IFS Data (λειτουργικό σύστημα πρόγνωσης)

• Open AIFS Data (τεχνητή νοημοσύνη για πρόγνωση)

• S2S (προβλέψεις υπο-εποχικής κλίμακας)

• TIGGE (διεθνές σύστημα ensemble για έρευνα)

• ERA5 (αναλύσεις επανεπεξεργασμένων δεδομένων)

• Seasonal Forecasts μέσω του Climate Data Store

Όλα διατίθενται υπό την άδεια CC-BY-4.0, επιτρέποντας ελεύθερη χρήση και αναδιανομή, υπό τον όρο της αναφοράς πηγής.

 Η σημασία της αναφοράς (attribution)

Η υπεύθυνη χρήση των ανοιχτών δεδομένων συνδέεται με τη σωστή αναφορά προέλευσης, κάτι που είναι νομικά υποχρεωτικό βάσει της άδειας CC-BY-4.0. Η συντονίστρια πολιτικής δεδομένων του ECMWF, Emma Pidduck, υπογραμμίζει:

«Η αναφορά δεν είναι τυπική διαδικασία. Ενισχύει την αξιοπιστία της εργασίας των χρηστών, προβάλλει τη συμβολή του ECMWF και εξασφαλίζει τη συνέχιση της δημόσιας επένδυσης σε ανοιχτές, ποιοτικές προγνώσεις».

Ένα παράδειγμα σωστής αναφοράς:

«Adapted from “ECMWF IFS 15-day Forecast Data” by ECMWF, licensed under CC BY 4.0, available at https://data.ecmwf.int/forecasts/»

Ένα άνοιγμα προς το μέλλον

Με αυτή την ιστορική απόφαση, το ECMWF περνά οριστικά στην εποχή της πλήρους διαφάνειας και συνεργασίας. Η ελεύθερη διάθεση του Real-time Catalogue ενισχύει την ανοιχτή επιστήμη, ενθαρρύνει τη διεθνή και διακλαδική έρευνα, και βοηθά τους φορείς σε όλο τον κόσμο να αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά τα ακραία φαινόμενα.

Σε έναν πλανήτη που αλλάζει, η γνώση είναι το ισχυρότερο εργαλείο προστασίας. Και η απόφαση του ECMWF να την προσφέρει ανοιχτά σε όλους, δείχνει τον δρόμο για μια πιο δίκαιη, ανθεκτική και συνεργατική μετεωρολογία του μέλλοντος.

Πηγή: https://www.ecmwf.int/en/about/media-centre/news/2025/ecmwf-makes-its-entire-real-time-catalogue-open-all

Θεόδωρος Ν. Κολυδάς
Διευθυντής Τομέα Υδρομετεωρολογίας και Φυσικών Καταστροφών εργαστηρίου Assist Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης – Mετεωρολόγος Star Channel – Πρώην Διευθυντής Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου ΕΜΥ – Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Έδρας UNESCO Con-E-Ect